Журналістка, галоўная рэдактарка газеты «Новы Час» Аксана Колб апубликавала сваё меркаванне адносна адклікання ліцэнзіі ў тэлеканала «Дождь». Прэс-клуб Беларусь перадрукоўвае яе словы.
Калі ў першы дзень так званай агаворкі журналіста канала «Дождж» яшчэ маглі быць нейкія сумневы, то пасля развіцця падзей абсалютна ясна: рашэнне латвійскіх уладаў аб скасаванні ліцэнзіі абсалютна слушнае. Што не ясна — чаму гэта так узбудзіліся беларусы ў інтэрнэце.
На чые грошы і пад чыю замову быў створаны «Дождж», ужо даўно не сакрэт. «Вікіпедыя» кажа, што «ідэя стварэння тэлеканала з’явілася ў Наталлі Сіндзеевай у 2007 годзе падчас знаходжання на тэлерынку ў Францыі. Разам з Верай Крычаўскай, Вольгай Папковай і Вольгай Захаравай яна ўзялася за арганізацыю будучага канала, і 27 красавіка 2010 года ён быў запушчаны». На самой справе галоўным інвестарам і рухавіком канала быў банкір Аляксандр Вінакураў, з якім Наталля ў 2006 годзе пабралася шлюбам.
Менавіта ў 2007 годзе пачалася перадвыбарчая кампанія Дзмітрыя Мядзведзева. А з Вінакуравым яны пазнаёміліся яшчэ ў 1992 годзе ў Санкт-Пецярбургу. Будучаму прэзідэнту РФ вельмі быў патрэбны свой тэлеканал. Аднак фактычна канал атрымалася запусціць толькі ў красавіку 2010 года. Пасля сыходу Мядзведзева канал пачалі актыўна выкарыстоўваць як процівагу «Рэху Масквы». Вінакураў тым часам стварыў сваю медыя-імперыю.
Пасля сыходу Мядзведзева з прэзідэнцкай пасады Вінакураў страціў цікавасць да медыябізнесу і пераключыўся на медыцынскія паслугі. Па ўсёй Расіі пачалі адкрывацца яго клінікі, а асноўным страхаўшчыком па добраахвотным страхаванні здароўя ў яго клініках стала кампанія «Альфа-страхаванне». І гэта таксама даволі паказальна, калі згадаць, як і на чые грошы стваралася «Альфа-груп».
Кажуць, што ідэю стварэння канала ў свой час прапанаваў Вінакураву менавіта Суркоў. Але пацвярджэння гэтага тэзісу ў мяне няма.
Такім чынам, тэлеканал ствараўся пад канкрэтныя патрэбы канкрэтных людзей за канкрэтныя грошы. Але ці мала што калі было, скажаце вы. Столькі часу прайшло.
Шмат хто з абаронцаў тэлеканала «Дождж» кажа, маўляў, падумаеш, агаворка, але ж канал антыпуцінскі. Можна было б і прабачыць. Ці сапраўды гэта выпадковасць, а не працяг свядомай рэдакцыйнай палітыкі канала ў дачыненні да Украіны? А можа, вынік няўцямнай рэдакцыйнай палітыкі?
Дык вось. 12 студзеня 2017 года Нацыянальны савет Украіны па пытаннях тэлебачання і радыёвяшчання забараніў вяшчанне тэлеканала «Дождж» ва Украіне з-за парушэння заканадаўства аб тэрытарыяльнай цэласнасці краіны. Прэтэнзіі Нацсавета зводзіліся да паказу ва ўкраінскім эфіры расійскай рэкламы, несанкцыянаванага наведвання журналістамі тэлеканала анексаванага Расіяй Крыма з мэтай асвятлення асобных падзей, а таксама да графічнай мапы Расіі, якая прысутнічае на афіцыйным сайце «Дажджу» і ў праграме «Тут і цяпер», дзе Крым быў пазначаны як «частка Расіі».
Таксама ўкраінскія ўлады расцанілі рэпліку журналіста Уладзіміра Раменскага ў сюжэце ад 12 жніўня 2016 года як «непрызнанне тэрытарыяльнай цэласнасці» Украіны. Украінскі Нацсавет абвінаваціў «Дождж» у парушэнні законаў Украіны «Аб тэлебачанні і радыёвяшчанні» і «Аб інфармацыі».
На гэтыя прэтэнзіі гендырэктар «Дажджу» Наталля Сіндзеева заявіла, што тэлеканал кіруецца расійскім заканадаўствам: «У адпаведнасці з артыкулам 65 Канстытуцыі Расійскай Федэрацыі Рэспубліка Крым з’яўляецца суб’ектам РФ».
Дарэчы, на той час «Дождж» быў адзіным расійскім каналам, які не трапіў у чорны спіс СБУ 2015 года.
Рашэнне ўладаў Украіны забараніць вяшчанне «Дажджу» на сваёй тэрыторыі выклікала крытыку з боку шэрагу профільных заходніх журналісцкіх арганізацый — такіх, як «Рэпарцёры без межаў» і «Германскі саюз журналістаў». Забарону вяшчання асудзілі і прадстаўнікі расійскіх уладаў. Так, прэс-сакратар прэзідэнта РФ Уладзіміра Пуціна Дзмітрый Пяскоў назваў гэтае рашэнне «працягам дэструктыўнай лініі» Украіны, а прадстаўніца МЗС Расіі Марыя Захарава назвала яго «парадаксальным актам цэнзуры».
Прызнанне Крыма расійскім і праца па расійскім заканадаўстве аднак не дапамаглі каналу. Яго спачатку прызналі замежным агентам (20 жніўня 2021 года), а пасля пачатку вайны, 1 сакавіка 2022 года, Генеральная пракуратура Расіі запатрабавала абмежаваць доступ да інфармацыйных рэсурсаў тэлеканала «Дождж» і радыёстанцыі «Эхо Москвы».
У той жа дзень Раскамнагляд заблакіраваў сайт канала. Прычынай рашэння ў Генпракуратуры назвалі «мэтанакіраванае і сістэматычнае размяшчэнне на гэтых сайтах інфармацыі з заклікамі да экстрэмісцкай дзейнасці і гвалту ў дачыненні да грамадзян Расіі, да масавых парушэнняў грамадскага парадку і грамадскай бяспекі, удзелу ў масавых публічных мерапрыемствах у парушэнне патрабаванняў дзеючага заканадаўства, а таксама да гвалтоўнага звяржэння канстытуцыйнага ладу».
2 сакавіка 2022 года частка супрацоўнікаў тэлеканала, уключаючы галоўнага рэдактара Ціхана Дзядко, з’ехалі з Расіі. Канал прыпыніў сваю дзейнасць на тэрыторыі РФ. 15 красавіка 2022 года ў інтэрв’ю «Financial Times» генеральная дырэктарка Наталля Сіндзеева расказала пра перамовы з расійскімі інвестарамі ў Крамянёвай даліне па аднаўленні працы тэлеканала.
6 чэрвеня 2022 года Наталля Сіндзеева і галоўны рэдактар канала Ціхан Дзядко паведамілі, што «Дождж» атрымаў ад Нацыянальнага савета па электронных СМІ Латвіі еўрапейскую ліцэнзію на вяшчанне. Рэдакцыя тэлеканала стала размяшчацца ў Рызе (Латвія). І, нарэшце, 18 ліпеня 2022 года «Дождж» аднавіў вяшчанне са студыі ў Рызе. Сіндзеева паведаміла, што запуск будзе праходзіць паступова, у некалькі этапаў, а паўнавартаснае вяшчанне пачнецца восенню 2022 года.
Дарэчы, афіцыйная назва канала — «Дождж — Латвійскі міжнародны рускамоўны кругласутачны інфармацыйны тэлеканал і аднайменны расійскі медыяхолдынг». Заўважылі «латвійскі»? А гэта значыць, што ён падпарадкоўваецца заканадаўству Латвіі.
Такім чынам, апальны расійскі канал стаў латышскім міжнародным, ды яшчэ і рускамоўным, але ці перастаў ён быць імперскім? Памятаеце ж: Крым, карта, расійскае заканадаўства. Кажуць, чорнага кабяля…
У выніку 1 снежня 2022 года зноў у праграме «Тут і цяпер» вядоўца эфіру Аляксей Карасталёў папрасіў гледачоў тэлеканала дасылаць інфармацыю пра недааснашчэнне мабілізаваных грамадзян, дадаўшы ў канцы: «Мы спадзяёмся, што многім вайскоўцам мы змаглі дапамагчы, напрыклад, з абсталяваннем і проста з элементарнымі выгодамі на фронце».
Гэтая фраза выклікала шквал абурэння. 2 снежня стала вядома, што Латвійскі нацыянальны савет па электронных сродках масавай інфармацыі (NEPLP) аштрафаваў «Дождж» на 10 тысяч еўра з-за паказанай у эфіры мапы, дзе Крым пазначаны расійскім (заўважце, усё тая ж мапа), і слоў «наша армія» ў дачыненні да арміі Расіі. У арганізацыі адзначылі, што гэта ўжо другое парушэнне з боку тэлеканала. Пры наяўнасці трох сур’ёзных парушэнняў Савет мае права адклікаць ліцэнзію на вяшчанне канала ў Латвіі.
У той жа дзень у эфіры «Дажджу» Кацярына Катрыкадзэ заявіла, што канал спыняе супрацоўніцтва з Карасталёвым, таму што «не займаўся, не займаецца і не будзе займацца» падтрымкай расійскай арміі падчас уварвання Расіі ва Украіну.
Кіраўнік Мінабароны Латвіі Арціс Пабрыкс заклікаў выправадзіць журналістаў тэлеканала ў Расію. Старшыня Нацсавета па электронных сродках масавай інфармацыі заявіў пра адміністрацыйнае справаводства ў дачыненні да канала з-за паведамлення пра магчымую падтрымку расійскай арміі.
У знак салідарнасці з Карасталёвым пра свой сыход з канала абвясцілі Уладзімір Раменскі, Маргарыта Лютава і Дарына Лукуціна. Таксама паказальна, праўда.
6 снежня 2022 года Нацыянальны савет па электронных СМІ Латвіі прыняў рашэнне ануляваць ліцэнзію на вяшчанне тэлеканала «Дождж». Гендырэктарка тэлеканала Наталля Сіндзеева заявіла, што канал працягне працу ў YouTube, але плануе атрымаць новую ліцэнзію ўжо ў іншай краіне. Паказальна, што на пасяджэнне Савета кіраўніцтва канала прыйшло без перакладчыка і прапанавала разглядаць пытанне па-руску.
Здавалася б, усё абсалютна зразумела. І тут нават можна не ўзгадваць Карасталёва. Мне асабіста хапіла б і мапы з «расійскім» Крымам у эфіры. Латвійскі канал у эфіры фактычна спачувае (словамі вядоўцы) акупантам і падтрымлівае (выява мапы) краіну-агрэсара, краіну-тэрарыста — і хтосьці кажа, што гэта драбяза?
Зноў пачалося скавытанне і размовы пра свабоду слова, зноў спачуванні такому харошаму «Дажджу». Што здзівіла — спачуванні сярод беларусаў і беларускіх медыйшчыкаў. А яшчэ больш здзівілі параўнанні некаторых з сітуацыяй у беларускіх медыя. Сур’ёзна? Вы сапраўды не бачыце розніцы?
То-бок вы лічыце нармальным, што медыя, якому далі прытулак латвійскія ўлады і якое дэ-юрэ з’яўляецца цяпер латвійскім, мае права ў мільённым эфіры дэманстраваць сваю фактычную згоду з захопам Крыма ў той час, як на Украіну ляцяць ракеты? Вы праўда лічыце вартым абурацца ўсяго толькі пазбаўленнем ліцэнзіі медыя, створаным калісьці на крамлёўскія грошы — у той час, як ва Украіне гінуць дзеці?
Вы праўда бачыце нейкія паралелі паміж беларускімі медыя, якія выехалі з Беларусі не таму, што іх заблакавалі, а таму, што фактычна ўсё кіраўніцтва гэтых медыя і частка журналістаў сядзяць па турмах? Беларускія медыя нават у кашмарным сне не дазволілі б сабе спачуваць арміі (хай сабе, каб сталася, і беларускай), якая прыйшла ў чужую краіну забіваць, бо ў салдатаў няма камфортных умоў. Вы праўда бачыце тут нейкую дыскрымінацыю і парушэнне свабоды слова?
Хтосьці кажа, што канал быў антываенны, таму варта было ўлічваць менавіта гэта. Дык якраз і ўлічылі. На YouTube яны застаюцца, з краіны іх ніхто не дэпартуе і за краты ніхто не кідае.
Хаця я б на месцы латвійскіх уладаў пра дэпартацыю задумалася. Бо нешта не верыцца мне ў шчырасць тых, хто пасля 24 лютага 2022 года нават не падумаў змяніць у эфіры адной са сваіх праграм мапу, дзе Крым пазначаны расійскім. Вось толькі Латвія якраз кіруецца законам.
Фота на вокладцы: Дзмітрый Дзмітрыеў
Кожны тыдзень атрымлівай на пошту: якасныя магчымасці (гранты, вакансіі, конкурсы, стыпендыі), анонсы івэнтаў (лекцыі, дыскусіі, прэзентацыі, прэс-канферэнцыі) і карысны кантэнт
