За падзеямі на кіеўскім Майдане мы, беларусы, найперш сачылі па сюжэтах і онлайн трансляцыях на «Громадське» ды «Эспрессо ТБ». Потым у мой спіс рэсурсаў, з якіх можна даведвацца аператыўную і цікавую інфармацыю, дадалося «Громадське радіо». І ад самага пачатку было цікава: як у людзей, што за гэтымі праектамі стаялі, атрымалася арганізаваць працу, стварыць гэтыя СМІ фактычна з нуля? А крыху пазней: як у гэтых СМІ, што, фактычна, “раскруціліся” на хвалі падзей Рэвалюцыі Годнасці, атрымліваецца выжываць па заканчэнні рэвалюцыі? Як яны будуюць сваю працу? На чым трымаюцца, карацей кажучы?
І таму, калі з’явілася прапанова ад Прэс-клуба, дапамагчы з арганізацый стажыроўкі ў любым замежным СМІ, я без ваганняў выбраў Украіну і, будучы радыйшчыкам, абраў «Громадське радіо».
“Не пытанне – прыязжай у любы зручны для цябе час!” – без ваганняў адказвае на маё пытанне пра стажыроўку ў іх рэдакцыі галоўны рэдактар “Громадське радіо” Кірыл Лукеранка.
Абмеркаваўшы са сваім рэдактарам тэмы, якія было б цікава, скарыстаўшыся магчымасцю, зрабіць для Еўрарадыё, сабраўшы стандартны камандзіровачны набор – дыктафон, фотаапарат, ноўтбук, выпраўляюся на першую ў сваім жыцці стажыроўку.
Праўда, і сёння я не магу сказаць адназначна: ці атрымалася ў мяне пастажыравацца ў класічным разуменні гэтага працэсу?.. Чаму? Ну, магчыма таму, што, як высветлілася, у маім выпадку гэта не была паездка невядомага нікому журналіста ў цалкам невядомы калектыў. Але пра ўсё па чарзе.
Здабытак першы: агульных планёрак няма – кожны вядоўца сам сабе плануе!
Прыехаўшы ў Кіеў адмыслова ў нядзелю ранкам (каб паспець засяліцца і сустрэцца з кіеўскімі сябрамі за кубкам вечаровай кавы – не вядома ж, наколькі загружаныя будуць дні ў мяне, маладога стажора!), я тэлефаную Кірылу Лукеранку з пытаннем: а якой гадзіне мне лепш прыходзіць у рэдакцыю – каб трапіць на планёрку? І – першае здзўленне:
«Няма ў нас раніцай ніякай планёркі – прыходзь як табе зручней. А лепш пасля гадзін 11 – мяне раней у рэдакцыі не будзе»…
«А калі ў вас планёркі штодзённыя праходзяць – па вечарах, на наступны дзень плануецеся?» – цікаўлюся.
«Ды няма ў нас і вечарамі ніякіх планёрак. У нас іх увогуле практычна няма. Ну, можам у канцы тыдні сабрацца – нешта на наступны тыдзень папланаваць. А можам і не збірацца – гэта як у калектыва патрэба будзе», – і, нібы адчушы маё здзіўленне тлумачыць: «У нас кожны вядучы эфіра сам сабе план складае, сам за яго выкананнем сочыць і сам яго выконвае – навошта яшчэ час на нейкія планёркі губляць?»
Як пазней высвятлілася, гэта і сапраўды так. Вядучыя прамога эфіру самі выбіраюць, сыходзячы з надзённасці і актуальнасці тэмы, сабе гасцей для эфіру, самі іх запрашаюць, самі з імі працуюць у студыі. І, такім чынам, яны, складаючы планы сваіх эфіраў на некалькі дзён наперад, самі з сабой ці сумесна са сваім калегам-партнёрам па эфіры, ладзяць сабе такія нібыта «планёркі». Адзінае – выпускаючы (ці праграмны) рэдактар сочыць, каб тэмы і госці ў вядучых не супадалі.
І гэта становіцца маім першым здабыткам чужога вопыту працы. Што праўда, прымяніць яго ў сваёй рэдакцыі ў мяне не атрымаецца – у нас розныя падыходы да напаўнення эфіру.
Здабытак другі: эфір насычаны гасцямі.
У чым галоўнае адрозненне? Усё ж «Громадське радіо» – так званае «размоўнае радыё». Увесь яго эфірны час запоўнены музыкай, выпускамі навін і – самы галоўны складнік – інтэрв’ю ў прамым эфіры. Эфірная гадзіна «Громадське радіо» найчасцей складаецца з двух-трох пяціхвілінных выпускаў навінаў, некалькіх песняў, а ўвесь астатні час – размовы ў эфіры. Такога жанру, як рэпартаж, там практычна не практыкуецца. Не, яны ёсць, але іх вельмі нязначны, амаль незаўважны адсотак. На «Еўрарадыё» ўсё наадварот: шмат музыкі, шмат навін, рэпартажы (палітычныя, сацыяльныя, эканамічныя, расследаванні, культурныя) і – і тое апошнім часам – некалькі гасцей у эфіры цягам усяго дня. І гэта насычаны гасцямі эфір становіцца маім другім здабыткам чужога вопыту.
А 10-й гадзіне раніцы панядзелка я адчыняю дзверы рэдакцыі «Громадське радіо». Уздоўж сцен, шчыльна адзін да другога, стаяць сталы, за сталамі сядзяць і нешта засяроджана друкуюць альбо праглядаюць на ноўтах дзяўчаты і хлопцы.
«Прывітанне, – кажу, – гэта я і ёсць – той журналіст з Беларусі, што прыехаў перашкаджаць вам працаваць сваёй стажыроўкай».
Прысутныя ўзнімаюць вочы ад кампоў. Нехта ўсміхаецца і вітаецца, нехта, проста махае прывітальна рукой і раптам:
– Зміцер! Вітаю! Ты да нас якім чынам – у госці? – з-за аднаго з ноўтаў узнімаецца даўняя мая знаёмая Наталля Сакаленка.
– Я да вас на стажыроўку да канца тыдня…
– Стажыроўку? Якую стажыроўку?.. На пяць дзён да нас? Выдатна! Сядай – зараз мы з табой расплануем эфір, што правядзем разам, і падумаем, якіх гасцей-беларусаў ты нам у эфір выцягнеш. Каб ахапіць і палітычную, і эканамічную, і культурную тэмы!
– А што шэф ваш на гэта скажа? – пытаюся на ўсялякі выпадак, хаваючы задавальненне ад прапановы Наталлі.
– Шэф скажа, каб ты слухаў, што табе Наталка прапаноўвае, – адказвае за маю кіеўскую сяброўку Кірыл Лукеранка, уваходзячы ў рэдакцыю.
– Мы тут зараз з табой наплануем, а калі выпускаючы рэдактар зарубіць? – цікаўлюся ў Сакаленкі.
– А выпускаючы рэдактар проста запіша прыдуманае вамі ў план, – адказвае мужчына з-за іншага кампа і працягвае руку для знаёмства.
Мы селі і даволі хутка распланавалі: якую тэму, цікавую щкраінскім слухачам «Громадське радіо», мы будзем уздымаць у які дзень, каго з беларускіх экспертаў я магу арганізаваць выйсці праз скайп у наш сумесны з Наталляй эфір а 7-й раніцы, пра што канкрэтна кожнага з іх будзем распытваць.
– Ну, вось і план тваёй стажыроўкі гатовы.
Здабытак трэці: журналісты не рыхтуюць тэкстаў для сайта, тэксты здымаюць з эфіру іншыя рэдактары.
Потым сітуацыя паўтарылася, калі са студыі выйшла яшчэ адна мая даўняя знаёмая – Вольга Веснянка. Праўда, яе амбітныя планы на мяне давялося абмяжоўваць тлумачэннем, што я ўжо ангажаваны яе калегай Наталляй Сакаленкай.
– Адно ўдакладненне: а тэксты размоў у эфіры для сайта хто здымае? – цікаўлюся.
– А вось гэтыя дзве дзяўчыны займаюцца зняццём тэкстаў, гэта іх праца, – паказваюць мне.
І гэта стала маім трэцім здабыткам чужога вопыту працы: нам пасля інтэрв’ю ў эфіры тэкст для сайта даводзіцца рабіць самім. Прычым, такім чынам, каб гэта на падрыхтоўку рэпартажу адмоўна не ўплывала.
Потым дні былі падобныя адзін да аднаго – вельмі напружаныя ў працы. А 6.30 я ўжо быў у рэдакцыі, а 7-й мы выходзілі ў эфір. Аналізавалі зробленае, удакладнялі планы на заўтрашні эфір, вялі перамовы з экспертамі…
Так «у мяне» ў эфіры «Громадське радіо» пабывалі і Аляксандр Фядута, і Сяргей Чалы, і Лявон Вольскі, і Андрэй Стрыжак. А яшчэ я паспяваў «для сябе» сустракацца з мясцовымі палітолагамі ды палітыкамі, валанцёрамі ды грамадскімі актывістамі, беларусамі, што жывуць ва Украіне, нават рэпетыцыю «Братоў Гадзюкіных» перад іх паездкай на фестываль «Бандэрштад» умудрыўся наведаць. Пабываў у рэдакцыях «Украінскай праўды», «Громадське ТБ» і радыё «Вести».
Здабытак чацверты: журналісты вымушаныя працаваць на некалькі медыя
У адзін з дзён нечкана даведваюся, што практычна ўсе вядучыя эфіру, што працуюць на «Громадське радіо», адначасова вядуць эфір яшчэ на адным, а то і на двух іншых радыёстанцыях. У Беларусі гэта, мякка кажучы, не вітаецца…
– У нас раней таксама не віталася, – тлумачаць мне мае ўкраінскія калегі-радыйшчыкі. – Але апошнім часам заробкі ва ўсіх даволі адчувальна скараціліся, рэдактары гэта ведаюць, і таму кіраўніцтва практычна ўсіх радыёстанцый дазволіла сваім супрацоўнікам такім чынам падпрацоўваць на “чужых” эфірах.
Гэта мне быў яшчэ адзін здабытак чужога вопыту працы. Вось толькі, разумею адразу, у нас такое не пройдзе хаця б таму, што нашае радыё – не «размоўнае», а мы не проста вядучыя эфіру – у нас загружаны працай цэлы дзень, а не толькі дзве ці чатыры гадзіны ў дзень прамым эфірам…
Што праўда, і я даў невялікі ўрок калегам. Як высветлілася, яны практычна не «прасоўваюць» сябе і свой рэсурс праз сацсеткі – тэксты сваіх эфіраў, сэлфі з гасцямі і г.д. І калі рэдактар «Громадське радіо» заўважыў, што я гэта раблю пастаянна, звярнуў на гэта ўвагу і сваіх падначаленых.
Толькі ў пятніцу, у апошні дзень маёй стажыроўкі, у мяне атрымалася папрацаваць над тэмай для «Еўрарадыё»: пахадзіць па Кіеве з дыктафонам, пагаварыць з людзьмі на розныя тэмы. Калі коратка – папрацаваў удала, рэпартаж потым быў не толькі ў эфіры і на сайце «Еўрарадыё», але і сайце «Громадське радіо».
Уразіўся тым, як лёгка на кантакт з замежным журналістам ідуць людзі, нават чыноўнкі, ваенныя і паліцэйскія.
Такая вось атрымалася стажыроўка. Як па мне, то вельмі плённая і карысная. Спадзяюся працягнуць супрацу. Бо, здаецца, і мной на «Громадське радіо» засталіся задаволеныя, а я – імі.
Фота: Андрэй Стрыжак і Яўгенія Стрыжак, актывісты «Гуманітарнага маршрута» Беларусь-АТО» ў студыі «Громадьске радіо»
У стажыроўцы ўдзельнічаў Зміцер Лукашук, Еўрарадыё
Кожны тыдзень атрымлівай на пошту: якасныя магчымасці (гранты, вакансіі, конкурсы, стыпендыі), анонсы івэнтаў (лекцыі, дыскусіі, прэзентацыі, прэс-канферэнцыі) і карысны кантэнт
