Критическому мышлению нельзя научить раз и навсегда. Конспект медиатока

Сделали конспект медиатока, на котором обсуждали результаты исследований беларусского медиапространства.

Критическому мышлению нельзя научить раз и навсегда. Конспект медиатока

ВИДЕО медиатока смотрите здесь.

Говорили о влиянии российских медиа, замаскированной и открытой пропаганде, доверии и составе беларусской аудитории. Рассуждали о медиаграмотности, критическом мышлении и будущем журналистики. 

Наши спикеры:

Андрей Вардомацкий, социолог;

Марина Соколова, эксперт Baltic Internet Policy Initiative, автор исследований в области социальной и политической истории развития и использования интернета;

Тамара Мацкевич, «Таварыства Беларускай Школы»;

Франак Вячорка, «Радыё Свабода»;

Всеволод Крутько, директор по развитию агентства Vondel/Hepta; 

Наталья Рябова, директор «Центра исследования общественного управления «СИМПА»;

Янина Мельникова, Mediakritika.by; 

Юлия Слуцкая, медиаэксперт и учредитель Press Club Belarus;

Вадим Можейко, культуролог, представитель «Либерального клуба».

Суть проблемы

Юлия Слуцкая: «Наша история – 70 лет жизни в тоталитарном государстве, 5-6 лет независимости, потом снова жизнь в новой парадигме. Как у нации у нас не было времени практиковать критическое мышление. Мы привыкли, что живем в чужом информационном поле с момента образования независимого государства. Сейчас, после 2014, мы не просто находимся в чужом информационном поле, а в дорогостоящем, оплачиваемом поле пропаганды. Она везде: в каждой шутке Comedy Club, молодежных сериалах… Это происходит в то время, когда в Беларуси нет стратегии информационной безопасности, нет системной программы по развитию медиаграмотности».

Российское влияние

Франак Вячорка: «Расейцы масіўна запаўняюць беларускую інфармацыйную прастору. Прысутнасць расейскіх медыяў ва ўсім рэгіёне карэлюецца з прысутнасцю расейскай мовы. Тыя краіны, дзе большая частка насельніцтва карыстаецца рускай мовай штодня, падвяргаюцца расейскаму ўплыву. Асноўныя медыі, праз якія Расея мае ўплыў у Беларусі: Mail.ru, Yandex.ru, іхнія навінныя агрэгатары, дзе пушацца, прамоўцяцца, рэкламуюцца расейскія навіны.

З дзесяці топавых вэбсайтаў, чатыры прадстаўляюць расейскія рэсурсы.

У асноўным, беларусы глядзяць расейскія тэлеканалы. У двух з трох навінны кантэнт замяняецца беларускімі выпускамі навінаў, але расейскі ўплыў ня толькі ў навінах, аналітыцы, перадачах Кісялёва і Салаў’ёва, ён у шоу, серыялах. Менавіта гэта мае найбольшы ўплыў на моладзь.

Расейскія медыі з’яўляюцца асноўнымі крыніцамі інфармацыі. Гэта дадзеныя з даследавання, якое рабілася цягам 2016. Чатыры сродкі масавай інфармацыі (НТВ-Беларусь, РТР-Беларусь, Yandex, ВК) займаюць з чацвёртага па сёмае месца.

Расейскія сэрвісы, у прыватнасці Yandex, аздабляюцца віджытамі з навіннай інфармацыяй з расейскіх рэсурсаў, і вы наўрад ці ўбачыце там Белсат ці Радыё Свабода ў спісе рэкамендаваных навінаў за дзень. І гэтыя сэрвісы растуць. Акрамя названых сэрвісаў, расце “Мой круг”. Калі Расея заблакавала LinkedIn, яна пачала масіўна рэкламаваць альтэрнатыўны сэрвісы. Беларускія бізнесоўцы, асабліва тыя, хто працуе з расейскім бізнесам, масіўна заводзяць акаўнты ў гэтым аналагу.

Расея стварае альтэрнатыўную інфраструктуру ў інтэрнэце.

Як Кітай стварыў WeChat, Weibo, Qzone, якія капіруюць амерыканскія сродкі масавай інфармацыі і сацыяльныя сеткі… У Расеі гэта ВК, ОК, “Мой круг”, “Мой мир”. Мы бачым на практыцы, што калі бальшыню расейцаў адключаць ад Facebook і Youtube, то яны будуць мець амаль паўнацэнную альтэрнатыву. Сацыяльныя сеткі, на мой погляд, найбольш небяспечныя.

Яны працуюць альбо на маладых людзей, альбо на самых старых. Гэтыя людзі не маюць элементарных навыкаў медыяпісьменнасці, яны не могуць крытычна ацэньваць інфармацыю, лёгка падаюцца на кідкія эмацыйныя загалоўкі. У групах асноўнымі з’яўляюцца антызаходнія, антыліберальныя, антыапазіцыйныя, антыдэмакратычныя мэсаджы. Навіны ў іх складаюць 20-25%, але гэтага дастаткова, каб вызначаць парадак дня для карыстальнікаў сацыяльных сетак».

Андрей Вардомацкий: «Беларусы часцей за ўсё больш давяраюць расейскім і дзяржаўным медыям. Недзяржаўныя ніжэй па ступені даверу. Але ёсць адна цікавая асаблівасць.

У крызісных сітуацыях узровень даверу беларусаў да недзяржаўных медыяў рэзка павышаецца.

Гэта тлумачыцца блізасцю медыя і асабістага досведу. Чым бліжэй чалавек адчувае тую інтэрпрэтацыю, якую яму дэманструюць сродкі масавай інфармацыі ў дадзены момант, тым больш ён ёй давярае».

Что интересно молодежи?

Всеволод Крутько: «В маркетинговом сообществе есть большой спрос на поколение Z. Мы их определяем, как молодых людей 1995-2005 годов рождения. Это сложная аудитория, неуловимая с точки зрения медиа. Крупные компании интересует, где обитают молодежь и как у них устроено мышление, кто является для них лидерами мнений, почему они принимают те или иные решения.

Более 70% опрощенных увлекаются виртуальным общением, оно им заменяет живое. Но общение в социальных сетях нравится только 18,7%, игра в онлайн-игры – 11%. Общение онлайн уже стало настолько фоновым занятием, что оно воспринимается само собой разумеющимся. Люди не идут в онлайн для того, чтобы что-то произошло, они просто там обитают.

Каждый из этого поколения представляет себя как яркую, индивидуальную личность, непохожую на все остальные. Это люди, которые находятся в состоянии противостояния со всеми. Они очень похожи в своем поведении. Это можно рассматривать как один из эффектов интернета, насколько он разобщает людей, как персонализированные новости, ленты в социальных сетях влияют на мировоззрения. 43% считают модным для себя быть ни на кого не похожим. 

На первом месте среди агентов влияния у молодежи стоят блогеры, музыканты, спортсмены, на последнем – ученые и политики.

Но среди топ-5 фигур, достойных того, чтобы носить их изображение у себя на майке, первое место занимает Владимир Путин.

Молодежь редко смотрит телевидение, отдавая предпочтение развлекательному контенту в компьютере и смартфоне. Люди 12-13 лет смотрят телевизор чаще, чем более взрослые. Возможно, это связано с тем, что эта возрастная группа смотрит телевизор с родителями, возможно, это мультики, возможно, у них ограничен доступ к компьютеру. Но когда появляется свобода выбора, телевизор уходит на второй план. Как только с возрастом снижается потребление телевизионного контента, увеличивается потребление онлайн-контента».

Роль школы в формировании массового сознания

Тамара Мацкевич: «Школа фармуе першасную карціну света. Перафармоўваць яе вельмі цяжка альбо немагчыма.

Школа ў нас кіруецца рускім мірам.

Там вольная працуюць РПЦ, казакі, НОДаўцы, якія закладаюць карціну свету, і мы не можам з гэтым нічога зрабіць.

Вось некаторыя фрэймы, якія закладае школа: “моцная рука – гэта добра”, “Беларусь – гэта не Еўропа”, “Еўраатлантычная цывілізацыя – гэта не пра нас”, “хлопчык – гэта будучы воін”, “мы ўсе залежныя ад дзяржавы”, “Расія – наш брат”, “Еўропа і Амерыка – чужы свет”, “усё нацыянальнае шкодна”, “усё беларускае – другасортнае”, таксама руская літаратура выкладаецца як родная, а не замежная.

Ідэальны выпускнік беларускай школы – паслухмяны, пасіўны “савок” з поўнай адсутнасцю нацыянальнай ідэнтычнасці і крітычнага мыслення.

Решение 1. Медиаобразование

Тамара Мацкевич: «Таварыства беларускай мовы» разглядае медыяадукацыю як развіццё крытычнага мыслення. У нас ёсць падтрымка педагагічнай эліты, уплыў на школьную праграму (медыяінфарматыўныя кампетэнцыі ўключаны ў праграму грамадазнаўства). Дзяржава, якая думае, што медыяадукацыя – гэта Power Point і г.д., адкрыла 27 пляцовак, якія мы забяспечваем падручнікамі, каб яны працавалі на развіццё крытычнага мыслення.

Мы зрабілі Massive Open Online Course для настаўнікаў і зараз будзем рабіць курс для падлеткаў. Настаўнікі, якія навучаліся на нашым курсе, адзначылі, што ў 95% гэта паўплывала на развіццё крытычнага мыслення вучняў».

Главный редактор mediakritika.by Янина Мельникова рассказала о международном опыте в медиаобразовании и как он применяется в Беларуси.

Янина Мельникова: «Сначала в Армении, потом в Украине, а потом и в Беларуси обучение медиаграмотности началось с геймификации. Мы играли с детьми в Медиазнайку, где они создавали свои газеты, радио, телевидение. Так они узнавали, что такое новости, какими они должны быть, что такое манипуляция и как ее распознать.

Мы даем детям возможность высказаться, проявить инициативу, выйти за рамки школьных програм. Потом эти идеи мы имплементировали и для взрослых людей, в том числе для коллег-журналистов, которые нередко ведутся на фейки. Конечно, не приходится ждать, что после этого все станут медиаграмотными, но какие-то результаты все-таки есть. Но бороться с общим информационном влиянием за счет геймификации – проигрышная стратегия. Порой надо просто запрещать».

Решение 2. Завоевать доверие

Марина Соколова: «Нужно делать источники информации прозрачными, рассказывать, на основании чего ты интерпретируешь информацию.

Критическому мышлению нельзя научить раз и навсегда.

Это наивно. Особенно это касается цифровой грамотности. Теоретики считают, что цифровая грамотность – динамичное понятие, она меняется в зависимости от развития средств, через которые мы получаем информацию. Какая разница, сколько людей получают информацию отдельно через телевизор или через социальные сети?

Совершенно не важно, в чьей социальной сети вы работаете. Важно, как вы работаете, каким образом вы добиваетесь внимания своей аудитории, обеспечиваете доверие тех людей, с которыми вы хотите работать, и как доставляете им информацию. Главное, чтобы люди умели объединять, оценивать эти источники и делать выводы.

Цифровая грамотность – это когда человек понимает, что ему не хватает достоверной информации.  

А не тогда, когда он читает новости, которые попадают к нему с помощью алгоритма, а когда осознает, что достоверной информации недостаточно». 

Решение 3. Отказаться от традиционных подходов

Вадим Можейко: «Мы пишем много букв. Те стандарты, которые есть сейчас, не подходят под стандарты потребления молодежи.

Медиа должны говорить с той скоростью, с которой говорит их молодежная аудитория. Возможно, мы все поняли, что измерение объема материала квадратными сантиметрами на газетной полосе – прошлый век. Нам надо понять, что измерять его тысячами знаков – из той же оперы.

Главный редактор BuzzFeed News говорил, что, если спросить старшее поколение, что интересно молодежи, они скажут, что те распустились, интересуются всякой ерундой. Но есть темы, которые волнуют молодежь. Вопрос в том, как не стесняться писать о вещах, которые нам кажутся ерундой: отношения с друзьями и в школе, проблемы буллинга.

Надо идти на те платформы, где есть молодежь. Нельзя пытаться вести социальную сеть, выкладывая туда анонс новости и надеясь, что молодежь на нее кликнет и пойдет читать на сайт. Не пойдет».

Франак Вячорка: «Мы не ўмеем адмаўляцца ад старых звычак, традыцыйных падыходаў, формаў, настальгуем па кароткахвалявым вяшчанні, па традыцыйных тэлесюжэтах, а нада выбраць тое, дзе мы больш эфектыўныя. Інструменты сацыяльных медыяў, дыгітальныя платформы шмат таннейшыя, чым класічнае тэлебачанне. Па эфектыўнасці яны могуць ахапіць такую ж колькасць аўдыторыі і мець параўнальны ўплыў. Тэлебачанне – прыярытэт, але пры гэтай ўладзе мы туда не трапім.

Але такіх магчымасцяў, якія ў нас ёсць цяпер, магчыма, не было ніколі. Мы проста іх недавыкарыстоўваем. Гаворка не пра вяртанне аўдыторыі, а пра заваяванне. Зараз мы пачынаем будаваць сваю прысутнасць, здольнасць будаваць давер.

Вельмі важныя два паняцці, на якія ў традыцыйных медыяў быў табу: infotainment, edutainment.

Гэта неабходна, каб праз простыя формы тлумачыць складаныя рэчы, не баяцца ўбудоўваць у парадак дня СМІ нешта акрамя навінаў. Няма нічога кепскага і ў ботах, гэта таксама інструмент распаўсюду. Проста гэтыя інструменты выкарыстоўваюцца дыктатарамі, мы іх баімся эксплуатаваць, ставіць на службу дабру».

Видео медиатока ищите здесь.

Конспект подготовил Алексей Шунтов.

Падзяліцца:

7 верасня 2018 года
Перадрук матэрыялаў press-club.pro магчымы толькі з дазволу рэдакцыі. Падрабязней...
Press Club BelarusМедыякухняКритическому мышлению нельзя научить раз и навсегда. Конспект медиатока

Падпішыся на нашу медыйную рассылку!

Кожны тыдзень атрымлівай на пошту: якасныя магчымасці (гранты, вакансіі, конкурсы, стыпендыі), анонсы івэнтаў (лекцыі, дыскусіі, прэзентацыі, прэс-канферэнцыі) і карысны кантэнт

Падпісваючыся на рассылку, вы згаджаецеся з Палітыкай канфідэнцыйнасці
Мы выкарыстоўваем файлы cookies. Правілы канфідэнцыйнасці
Прыняць