Апублікован перапіс Камітэта па абароне журналістаў (CPJ) за 2023 год. Улады часцей за ўсё абвінавачваюць журналістаў у распаўсюджванні ілжывых навін, дзеяннях супраць дзяржавы (у тэрарызме). Гэта помста за крытычнае асвятленне падзей.
На 1 снежня 2023 года CPJ зафіксаваў 320 журналістаў у зняволенні па свету. Гэтая лічба стала другой па велічыні, зафіксаванай CPJ з пачатку перапісу ў 1992 годзе.
Гэта трывожны барометр аўтарытарызму і рэпрэсій з боку ўрадаў, што вырашылі задушыць незалежныя галасы.
Некаторыя ўрады ідуць яшчэ далей, выкарыстоўваючы транснацыянальныя рэпрэсіі, каб пагражаць рэпарцёрам і пераследваць іх за межамі краіны.
У 66 выпадках затрыманым не паведамілі аб выстаўленых ім абвінавачваннях. Журналісты часта сутыкаюцца з неапраўдана жорсткімі ўмовамі, належная судовая працэдура часта парушаецца, паколькі ўлады падаўжаюць папярэднія абвінавачанні і дасудовае затрыманне журналістаў, а самі адвакаты журналістаў сутыкаюцца з помстай па ўсім свеце.
Больш трэці (35,8%) усіх журналістаў, якія знаходзяцца за кратамі на дату перапісу:
Камітэт уключае ў перапіс толькі тых журналістаў, якія былі кінутыя ў турму ў сувязі са сваёй працай. Таму лічбы беларускіх зняволеных не супадаюць у беларускіх праваабаронцаў і CPJ, як удакладняюць калегі з БАЖ.
Ілюстрацыя: CPJ
Дарэчы, пазіцыя нашай краіны пад нумарам тры ў такім сумным рэйтынгу супадае з іншым даследваннем: згодна са штогадовай справаздачай арганізацыі «Рэпарцёры без межаў», Беларусь стала трэцяй краінай па колькасці журналістаў і журналістак за кратамі. Пачытаць пра яго можна тут.
У Беларусі з 2020 года, калі краіна была ахоплена масавымі пратэстамі супраць спрэчнага пераабрання прэзідэнтам Аляксандра Лукашэнкі, улады саджаюць у турму ўсё больш журналістаў за іх працу.
Большасць – 71% – абвінавачваюцца ў антыдзяржаўнасці; амаль палова адбывае пакаранне на пяць і больш гадоў.
Беларускія ўлады выкарыстоўваюць законы аб «экстрэмізме» як найбольш распаўсюджаную зброю для зняволення журналістаў у адплату за іх працу, пры гэтым пяць з сямі новых зняволеных у Беларусі паводле перапісу CPJ 2023 года абвінавачваюцца ў стварэнні або ўдзеле ў экстрэмісцкіх групоўках або спрыянні экстрэмісцкай дзейнасці. Па дадзеных Беларускай асацыяцыі журналістаў, за апошнія два гады як мінімум 19 СМІ былі прызнаныя «экстрэмісцкімі».
Даклады па краінах, апублікаваныя Дзярждэпартаментам ЗША ў пачатку 2023 года, паказалі, што зняволеныя ў Кітаі, М’янме, Беларусі, Расіі і В’етнаме звычайна сутыкаюцца з фізічным і сексуальным гвалтам, перанаселенасцю, недахопам ежы і вады і неадэкватным медыцынскім абслугоўваннем.
Ілюстрацыя CPJ
Вядома, што па меншай меры 94 з 320 журналістаў у перапісе 2023 года — амаль 30% — маюць праблемы са здароўем. Многія не могуць атрымаць лекі або атрымаць доступ да лекараў, але іх сем’і часта не жадаюць казаць пра гэта, баючыся расправы над іх сваякамі.
Даследаванне CPJ выявіла мноства выпадкаў, калі зняволеным журналістам адмаўлялі ў медыцынскім абслугоўванні, леках, а часам і ў элементарных патрэбах, такіх як цяпло, гарачая вада і электрычнасць.
Прыведзены прыклад з Беларусі: Ксенія Луцкіна не атрымлівае належнай медыцынскай дапамогі, нягледзячы на пухліну галаўнога мозгу, якая вырасла падчас зняволення (прысуд 8 гадоў).
Ілюстрацыя: CPJ
Сітуацыю і прыклады з розных частак свету, а таксама азнаёміцца з метадалогіяй даследвання вы можаце ў тэксце на сайце CPJ.
Перакладзена на беларускую мову Прэс-клубам
Праект пра рэпрэсіі супраць беларускіх журналістаў і рэдакцый
Кожны тыдзень атрымлівай на пошту: якасныя магчымасці (гранты, вакансіі, конкурсы, стыпендыі), анонсы івэнтаў (лекцыі, дыскусіі, прэзентацыі, прэс-канферэнцыі) і карысны кантэнт
